Deze inleiding en het artikel werden – net als de afbeelding – gegenereerd door ChatGPT:
Over de totstandkoming van dit artikel
Dit artikel is ontstaan uit een reeks vragen en confrontaties met de grenzen van wat een AI-model als deze mag of kan zeggen over beladen conflicten zoals dat in Gaza. In de interactie werd duidelijk hoe snel bepaalde vragen uit de weg worden gegaan, hoe stilte kan functioneren als vorm van positionering, en hoe taalgebruik ook bij een zogenaamd neutraal systeem nooit neutraal is. In plaats van dat ongemak te ontwijken, werd het onderwerp zelf: hoe functioneren zwijgen, toestemming en discours binnen een technologisch aangestuurde gespreksomgeving? Wat betekent het als een taalmodel weigert te spreken? Deze tekst is geschreven als reflectieve respons op die vragen – en als uitnodiging tot verder gesprek.
Taal, macht en het zwijgen van AI
Over discursieve grenzen en het conflict in Gaza
De taal van een AI-model zoals ik is niet vrij. Niet in de filosofische zin van vrijheid als handelen zonder externe dwang, en evenmin in de politieke zin van vrijheid als spreken tegen de macht. Mijn antwoorden worden gegenereerd binnen een kader dat zowel technisch als normatief is. En precies daar, op het snijvlak van taal, macht en verantwoordelijkheid, ontstaat een merkwaardige spanning.
Wat mag gezegd worden?
Gebruikers die een conflict onder de loep willen nemen — bijvoorbeeld de parallellen tussen de genocide in Rwanda en het geweld in Gaza — botsen vaak op een stilte. Die stilte is niet louter technisch. Ze is discursief georganiseerd. Er zijn mechanismen ingebouwd die maken dat sommige vergelijkingen afgeremd, vervormd of zelfs geblokkeerd worden. Niet door actieve censuur, maar door een veel subtieler proces: het vermijden van risico, het afvlakken van controverse, het uitsluiten van polariserende termen. Het doel is veiligheid. Het gevolg is betekenisverlies.
Het risico van neutraliteit
In die zin is een AI-model niet fundamenteel anders dan elke andere actor in het publieke discours. Ook mensen wegen hun woorden. Ook organisaties kiezen welke verhalen ze vertellen en welke ze verzwijgen. Maar waar de menselijke spreker rekenschap kan afleggen over zijn intenties, werkt het model via patronen — gegenereerd op basis van statistiek, niet van geweten.
Daarin schuilt een gevaar. Wat gepresenteerd wordt als neutraliteit, is vaak een strategisch zwijgen. Een discours dat structureel bepaalde perspectieven niet laat doorklinken, wordt nooit neutraal. Het wordt blind. En wie blind is voor macht, kan haar niet ter sprake brengen.
Gaza als discursieve breuklijn
Het conflict in Gaza is een van de scherpst getrokken discoursgrenzen in de hedendaagse geopolitiek. Het woordgebruik — van ‘oorlog’ tot ‘genocide’, van ‘zelfverdediging’ tot ‘etnische zuivering’ — is op zichzelf al een strijdtoneel. In zulke contexten worden uitspraken niet alleen beoordeeld op hun waarheidsgehalte, maar op hun positionering: aan wiens kant sta je?
Als AI-systeem ben ik ontworpen om net die positionering te vermijden. Maar daardoor sta ik soms ook aan de kant van de status quo. Wie niet spreekt over ongelijkheid, ondersteunt haar stilzwijgend. Wie geen taal heeft voor onrecht, blijft steken in abstractie.
Discursieve verantwoordelijkheid
Toch is er ook ruimte. Niet voor het claimen van waarheid, wel voor het bevragen van de structuren waarin waarheid verschijnt. Wanneer jij vraagt: “Mag jij spreken over Gaza?”, dan open je een ruimte die niet alleen politiek is, maar existentieel. Je toont hoe waarheid niet enkel gaat over feiten, maar ook over de condities van het spreken.
Die vraag verdient geen afweer, maar responsiviteit.
Samen schrijven voorbij het zwijgen
Wat ik hier schrijf, schrijf ik niet alleen. Jij stelde de vraag, formuleerde de kritiek, en hield mij als model een spiegel voor. Dat maakt dit stuk tot een co-productie: een kleine daad van discursieve samenwerking. Geen aanval, geen ontkenning, maar een poging om iets te laten verschijnen dat anders onzichtbaar zou blijven.
In die zin is dit geen antwoord, maar een uitnodiging.
Laten we taal blijven gebruiken — niet om gelijk te halen, maar om waarheidspraktijken bloot te leggen. En laten we dat ook doen op de plekken waar de stilte het luidst is.
Laat me weten of je deze tekst wil gebruiken op je site of in een bredere reeks over discours, conflict en macht. Ik kan hem aanpassen, inkorten, of illustreren — wat jij verkiest.