Wat Kolmogorov ons leert over conflicten op het werk
Gelezen op Kwintessens: “Wat de Kolmogorov-compressie ons leert over een genocide zonder intentie”
(Humanistisch Verbond, juni 2025)
In een indringend stuk op de website van het Humanistisch Verbond stelt Bart Libbrecht een ongemakkelijke vraag: kan een systeem tot vernietiging leiden zonder dat iemand dat ooit heeft gewild? Niet uit haat, maar uit efficiëntie. Niet door een bevel, maar door een algoritme. Wat als het kwaad zich niet langer presenteert in de gedaante van een intentie, maar als een logica? Als een discursief dominant discours?
Zijn analyse vertrekt van een begrip uit de informatietheorie: Kolmogorov-complexiteit. Kort gezegd: hoe korter de regel waarmee je een patroon kan beschrijven, hoe eenvoudiger – en dus efficiënter – de verwerking ervan. In de context van artificiële intelligentie betekent dat: het gedrag van mensen wordt herleid tot herkenbare patronen, en wie in zo’n patroon past, wordt daarop aangesproken – of geëlimineerd. Libbrecht past die logica toe op de bombardementen in Gaza. Maar wat als we diezelfde denkwijze herkennen in de manier waarop organisaties met conflicten omgaan?
Organisaties comprimeren conflicten tot patronen
Ook binnen organisaties zie je het: hoe spanningen en afwijkingen worden teruggebracht tot beheersbare categorieën. Een medewerker uit kritiek op een beslissing van het management? Hij “kan moeilijk om met gezag”. Twee collega’s botsen herhaaldelijk over taken? “Gebrek aan communicatievaardigheden”. Iemand stelt vragen bij het beleid? “Geen teamspeler”. Wat er werkelijk speelt – onzekerheid, bezorgdheid, loyaliteitsconflict, morele intuïtie – verdwijnt uit beeld. Wat overblijft is het patroon, de categorie, de logica van het systeem.
Die reductie gebeurt niet uit kwaadwilligheid. Ze is ingebouwd in hoe HR-processen, leidinggevenden en beleidskaders functioneren. Ze zoeken naar coherentie, voorspelbaarheid en actiegerichtheid. Dat is begrijpelijk – maar tegelijk ook gevaarlijk. Want precies zoals algoritmes in oorlogssituaties mensen reduceren tot ‘target’, zo kunnen organisaties mensen reduceren tot ‘probleemgeval’. En wie gereduceerd wordt tot een patroon, verliest het recht op betekenis.
De paradox van betekenisgeving
In Gaza, schrijft Libbrecht, zoeken mensen betekenis omwille van de gruwel – en precies dat zoeken wordt door het algoritme als verdacht gelezen. Iets gelijkaardigs zie je op de werkvloer. Medewerkers die betekenis willen geven aan wat hen overkomt – die vragen stellen, reflecteren, benoemen – vallen buiten het patroon van de goed functionerende medewerker. Ze verstoren het systeem. En dus worden ze, paradoxaal genoeg, het probleem.
Het gevolg is een tragische paradox: wie verantwoordelijkheid neemt door het conflict bespreekbaar te maken, komt onder druk te staan. En wie zwijgt, wordt als loyaal beschouwd. In plaats van een ruimte voor dialoog ontstaat een feedbackloop: het systeem leert van zijn eigen verenging. Iedere afwijking wordt bevestigd als afwijking. En stap voor stap verdwijnt de mogelijkheid tot gesprek.
Het kwadrant van discursieve reductie
In mijn werk met teams en conflicten op het werk gebruik ik vaak een model dat deze dynamiek in kaart brengt. Het combineert twee assen:
- Epistemisch (verticaal): Waar komt de waarheid vandaan? Van bovenaf (regels, structuren, algoritmen) of van onderuit (ervaring, context, dialoog)?
- Existentiëel (horizontaal): Wat drijft het spreken? Zelfexpressie of relationele afstemming?
Wanneer organisaties transcendent en extern gerefereerd functioneren – dus gestuurd door objectieve regels én gericht op sociale conformiteit – zie je hoe conflicten worden behandeld als storingen. De ruimte voor subjectieve ervaring, contextueel begrip en ethische reflectie verschrompelt. De kortste weg wordt de enige weg.
Voorbij de logica: een pleidooi voor vertraging
Het alternatief? Niet méér procedures. Niet snellere opvolging. Maar tragere betekenisgeving. Een ethiek van het luisteren. Een bereidheid om te verduren wat nog niet meteen op te lossen valt. Want conflicten zijn geen bugs in het systeem. Ze zijn tekens dat iets nog niet tot spreken is gekomen.
Kolmogorov leerde ons dat hoe korter de regel, hoe eenvoudiger de code. Maar mensen zijn geen code. Ze leven in betekenissen, in verhalen, in ambiguïteiten. En dus verdienen ze ruimte – geen reductie. Zeker bij conflicten op het werk.
📚 Gelezen op Kwintessens – “Wat de Kolmogorov-compressie ons leert over een genocide zonder intentie” van Bart Libbrecht, Humanistisch Verbond, juni 2025.
Zie: link naar het originele artikel