Hoe geweld zich doet verschijnen

Geweld moet niet alleen opgevat worden in morele of juridische termen, maar eerst en vooral als een fenomenologische ervaring die iets onherleidbaars toont. Geweld is een gebeurtenis die onze ervaring onderbreekt, verbreekt en desintegreert. Het heeft een eigen structuur die voorafgaat aan elke betekenisgeving of normatieve duiding.

“Event and Structure: A Phenomenological Approach of Irreducible Violence”, verschenen in Human Studies (2020).

Existentiële geweldservaring:

Geweld verschijnt als een plots uitbarstende gebeurtenis, een irruptie die de continuïteit van ervaring verbreekt. Het heeft een eigen temporale structuur: vóór, tijdens en na het geweld. Deze driedeling maakt duidelijk dat geweld altijd een breuk betekent die daarna moet worden “gerepareerd”, maar waarbij de oorspronkelijke schok nooit helemaal verdwijnt.

Drie structurele kenmerken van geweldservaring:

• Directedness – geweld is altijd gericht tegen iemand of iets. Zelfs bij symbolisch of structureel geweld is er altijd een ‘slachtoffer’ of object waarop het gericht is.
• Co-performativity – geweld is nooit een solitaire daad, maar een interactie. Het vindt plaats tussen dader en slachtoffer, en vaak ook met getuigen. Geweld maakt die rollen: de gebeurtenis zelf produceert dader en slachtoffer.
• De-capabilisation – geweld ontneemt de mogelijkheid om te handelen of te spreken. Het verlamt, blokkeert betekenisproductie, en laat enkel sporen van onafgemaakte ervaring achter. Het slachtoffer (maar ook de dader en getuige) verliest in dat moment zijn handelingsvermogen.

Irreducibiliteit

Geweld kan niet volledig worden herleid tot morele of culturele betekeniskaders. Elke poging om geweld te rationaliseren of in te passen in een keten van betekenis dreigt de oorspronkelijke, brute breuk te bedekken. Daarom stelt Copoeru dat we het idee van geweld per se moeten aanvaarden: geweld als fenomeen dat voorafgaat aan interpretatie.

Normatieve implicaties

Hoewel geweld zelf pre-normatief en ‘neutraal’ verschijnt, komt de ethiek in het spel bij de reactie op geweld. Daar vindt een mogelijke conversie plaats: de keuze tussen escalatie (meer geweld) of transformatie (de weg van de minste geweld, in de geest van Derrida en Lawlor).

Filosofisch gevolg: Er bestaat een “fundamenteel geweld” dat in de structuur van ervaring zelf ligt, omdat elk betekenisproces de ander in zekere zin geweld aandoet. Het ethische vraagstuk draait dan om het minimaliseren van dit irreducibele geweld, bijvoorbeeld door vormen van spreken en handelen die ruimte laten voor de ander.

Conclusie

Copoeru benadrukt dat geweld een onherleidbaar structureel fenomeen is, gekenmerkt door gerichte actie, interactief antwoord en ontneming van handelingsvermogen. Het is een grenservaring die noch volledig verklaard, noch volledig geneutraliseerd kan worden. De taak van fenomenologie is niet om geweld te reduceren tot betekeniskaders, maar om het als gebeurtenis in zijn ruwe discontinuïteit te beschrijven. De ethische vraag verschuift dan naar hoe wij ons na en tegenover geweld positioneren.