Geweld als fenomenologische ervaring

Geweld is niet alleen iets dat feitelijk gebeurt (slagen, oorlog, misdrijf), maar ook iets dat als latente aanwezigheid ons bestaan doordringt. Zelfs als er geen actueel geweld is, leeft er een diffuse dreiging, die voortdurend de balans van ons bestaan verstoort.

“Towards a Multi-modal Phenomenological Approach of Violence”

Fenomenologische insteek

Geweld is een grensfenomeen — een ervaring die onze normale structuren van bewustzijn en beleving doorbreekt. Het is zo overweldigend dat het onze conceptuele schema’s (zelf, lichaam, intersubjectiviteit, tijd, ruimte, taal) zelf onder druk zet en herdefinitie vraagt.

Actuale vs. latente geweld:

Actueel geweld: de feitelijke daad, waarbij subject en object frontaal botsen. Latent geweld: de atmosfeer van dreiging, herinneringen aan trauma, angst voor mogelijke toekomstige geweldsdaden. Dit voedt onze reflectie.

Multi-modale analyse:

Geweld verschijnt niet alleen in directe ervaring, maar ook via verschillende modi van bewustzijn:

• Geheugen: herbeleving van trauma’s, soms vrijwillig, soms ongewild (flashbacks, generatietrauma).
• Fantasie: denkbeeldige scenario’s van agressie of wraak.
• Droom: nachtmerries waarin geweld even “echt” beleefd wordt.
• Beeldbewustzijn: confrontatie met geweld via foto’s, films, nieuws, games.

Posities in geweld:

Ciocan onderscheidt drie subjectieve polen: de dader (van irritatie naar woede en agressie), het slachtoffer (van angst naar terreur), de derde/witness (shock, verontwaardiging, machteloosheid)..

Geweld dwingt fenomenologie om haar basisbegrippen te herzien. Het is niet zomaar een object van waarneming, maar een excessief gebeuren dat de samenhang van ervaring uiteenrukt. Daarom moet een multi-modale fenomenologie ontwikkeld worden die de veelheid aan manieren waarop geweld verschijnt serieus neemt.

Conclusie

Dit artikel bepleit dat we geweld niet enkel als feitelijke daad moeten analyseren, maar als een complex, meerlagig fenomeen dat latent aanwezig is in onze leefwereld en zich uitdrukt in herinnering, fantasie, droom en media. Geweld verschijnt zo als een grensfenomeen dat zowel onze dagelijkse ervaring als de fenomenologische theorie zelf uitdaagt.

Probleem is dat de behoefte aan normering die het artikel impliceert, de fenomenologische ervaring aan de existentie van de beleving onttrekt. De fenomenologie kan hoogstens helpen om woorden te geven aan de persoonlijke ervaring. Er is vanuit haar fundament geen enkele noodzaak om die ervaring te categoriseren.